Kennishonger bij kinderen en volwassenen

door masseur Eric Tielemans

Een arm om je schouder, een aai over je wang, een ontspannende massage, een warme knuffel: het kan deugd doen. Sterker nog, het is van levensbelang.
Aanraking is een primaire behoefte, net als eten en drinken. Mensen zijn nu eenmaal sociale dieren: we hebben elkaar nodig om te overleven. En lichaamscontact zegt soms meer dan woorden. De beste manier om iemand te troosten is je armen om hem of haar heen slaan. En als je je alleen en radeloos voelt, is het soms al voldoende als iemand je hand vastpakt.
De behoefte aan lichamelijke aanraking noemen we huidhonger.  
 
In onze (westerse) maatschappij is aanraken een gevoelsbeleving die steeds zeldzamer wordt. Vanwege culturele en maatschappelijke normen wordt lichamelijke aanraking makkelijk geassocieerd met ongewenste intimiteit.

Toch is aanraking een biologische behoefte. Een tekort aan aanraking leidt tot slechtere kwaliteit van leven; in eerste instantie alleen geestelijk/emotioneel, op den duur zelfs lichamelijk. Een voorbeeld vinden we bij alleenstaande bejaarden. En bewezen is dat kleine kinderen meer risico lopen op ontwikkelingsstoornissen als ze niet genoeg worden geknuffeld, getroost en gewiegd. Hoe komt het dat huidcontact zo'n magisch effect heeft?
 
Als masseur, maar ook als mens, vind ik het vanzelfsprekend om elkaar aan te raken. Vooral bij mensen die angstig, onrustig, verdrietig of eenzaam zijn. 
Ik vind het een prettige manier om iemand te ontmoeten. Om letterlijk te voelen hoe het met die ander gaat. Aangeraakt worden vind ik meestal ook fijn, want het geeft me het gevoel dat ik er mag zijn.
 
Zorgprofessional Marieke Schoenmakers deed onderzoek* naar de betekenissen van aanraken, ongeacht of je zorgverlener bent of naaste. Zij ontdekte 8 universele redenen om elkaar wat vaker aan te raken:

1. Aan aanrakingen worden veel positieve effecten toegeschreven
Bijvoorbeeld pijnvermindering. Wie wrijft er niet direct over de pijnlijke plek als je je gestoten hebt? Bij een kind helpt ‘kusje erop’ vaak al. 
Ook effecten als rust, ontspanning, emotionele ontlading en troost herkennen we allemaal.

2. Aanraken is een vorm van communicatie
Het tastzintuig is namelijk een heel ‘sterk’ zintuig dat lang ‘open’ blijft. Het is soms zelfs een van de weinige mogelijkheden tot contact bij mensen de niet meer kunnen praten. Als mensen niet meer aanspreekbaar zijn, kunnen ze aanrakingen vaak nog wel voelen.

3. Aanraken versterkt de (bestaande of potentiële) relatie
Het is goed voor de onderlinge band tussen mensen. Een oprechte knuffel doet je beseffendat jeniet aleen bent. Er is wel eens uitgerekend (hoe?) dat een mens minimaal 8 knuffels er dag nodig heeft om gezond te blijven.

4. Aanraken biedt veiligheid
Als kleine kinderen bang zijn, kruipen ze weg bij een volwassen persoon, meestal de moeder of vader.

5. Aanraken is ‘hechtingsgedrag’
Bedoeld om de nabijheid van een beschermende volwassene te bewerkstelligen. Wanneer dit mechanisme in de kindertijd goed gewerkt heeft, doordat je ouders er voor je waren, dan blijf je dit de rest van je leven doen. In angstige of verdrietige situaties heb je dan de neiging om anderen op te zoeken. Dit verklaart waarom zieke en oudere mensen je vaak vastpakken of je uitgestoken hand niet meer teruggeven. Ze zoeken letterlijk hulp of houvast.

6. Mensen hebben huidhonger
Dit is de behoefte om aangeraakt te worden. Na baby’s hebben oudere mensen het meeste huidhonger. Dat komt doordat ze zich onveilig voelen door de met de ouderdom gepaard gaande verliezen. Naasten vallen bijvoorbeeld weg. De gezondheid neemt af. En thuis wonen kan niet altijd meer. Juist ouderen worden het minste aangeraakt, doordat steeds meer geliefden overlijden of niet meer zomaar op bezoek kunnen komen. Niet meer aangeraakt worden is voor hen een groot gemis.

7. Bij mensen met dementie kunnen aanrakingen veel goed doen. Ze hebben behoefte aan:
Veiligheid. Alles wat vertrouwd en geliefd is, gaat verloren door problemen met het geheugen.
Contact. Communiceren gaat steeds moeilijker, waardoor ze terugvallen op hun zintuigen, met name op hun tastzin.
Affectief huidcontact. De behoefte aan aanrakingen (huidhonger) neemt toe door het opspelen van vroegkinderlijke verlangens, veroorzaakt door dementie.

8. Met aanrakingen kun je het zogenaamde lichaamsgeheugen aanspreken
Het lichaamsgeheugen is sterker dan het cognitieve geheugen. Alles wat je meemaakt, sla je op in je lijf. In de massagetherapie en haptonomie maken we gebruik van dit fenomeen om trauma's te helpen oplossen.

Er zijn dus genoeg goede redenen om elkaar vaker aan te raken. Ik zou zeggen: stil je huidhonger!

Eric Tielemans, masseur
www.massagelandsmeer.nl

 
* Bron: Marieke Schoenmakers (2013). Aanraken als eerste en als laatste taal. Literatuurstudie naar het aanraken van mensen met dementie door geestelijk verzorgers. Masterthesis Tilburg University.

door voedingsconsulent Jolien Alberdingk Thijm 

Wie aan honger denkt, denkt aan een lege knorrende maag. Hoewel je geen eten ziet of ruikt, krijg je een duidelijk signaal dat je iets moet eten.
Er zijn ook andere soorten honger, die niets met een lege maag te maken hebben, maar waardoor we wel gaan eten. In deze blog wil ik je graag iets vertellen over de zeven typen honger en hoe je ze kunt herkennen.
 
Als kind leren onze ouders ons, met natuurlijk goede bedoelingen en vaak onbewust, eetgewoonten en patronen aan. Denk bijvoorbeeld aan een snoepje tegen de pijn nadat je bent gevallen van het klimrek. Op dat moment misschien nuttig, maar als je jezelf als volwassenen nog steeds troost met eten, eet je onnodig veel. Bovendien los je er niks mee op.
 
Honger van de ogen, neus en mond
Er bestaan zeven typen honger die ervoor zorgen dat we gaan eten. Maar niet al die typen honger hebben behoefte aan eten. Het eten stilt de honger niet. Bijvoorbeeld, je ziet een stuk chocolade liggen en krijgt zin in chocolade. Dat is honger van de ogen. Als je de chocolade niet had gezien, had je er ook geen behoefte aan gehad. Je ruikt versgebakken brood en krijgt zin in brood. Je raadt het al, honger van de neus. En soms heb je behoefte aan een sensatie in je mond, je wilt het lege gevoel in je mond vullen. Dit is honger van de mond. De mondsensatie van vet in combinatie met suiker en zout, geeft veel mensen een tijdelijk lekker gevoel. Je kunt dan beter een kauwgompje nemen. Door je tanden te poetsen gaat dit gevoel vaak ook weg.
 
Honger van de maag en de cellen
De honger van de maag is makkelijk te herkennen. Een lege maag voel je en vaak gaat die ook knorren. Daar kun je natuurlijk antwoord op geven door iets te eten wat snel voorhanden is. Maar kun jij voelen wat je lichaam nodig heeft? Wat de cellen vragen aan bouwstoffen, vitaminen en mineralen? De honger van de cellen is moeilijk te voelen, maar het kan wel. Geef niet te snel toe aan het hongergevoel, maar probeer na te gaan waar je lichaam om vraagt.
 
Bang voor honger
Veel mensen lijken bang voor honger. Moeten direct eten zodra ze honger voelen. Maar een lege maag is ook prettig voor ons lichaam. Het geeft ons lichaam even rust. Veel mensen kunnen zich dan ook beter concentreren. Na een maaltijd moet ons lichaam weer hard aan het werk om alles te verteren en gaat al het bloed en zuurstof naar de darmen. Daar wordt je slaperig van, zeker na een zware maaltijd. Dit komt de productiviteit op je werk niet ten goede. Om bij de les te blijven, zijn we geneigd onszelf nog voller te gooien met caffeïne of suikerrijke tussendoortjes. Maar die werken juist averechts en belasten ons lichaam en concentratievermogen alleen maar meer. Een zware maaltijd is dus eigenlijk altijd een slecht idee.
 
Honger van het hart
Er zijn ook typen honger die weinig te maken hebben met onze zintuigen. Je bent bijvoorbeeld met een vervelende opdracht voor je werk bezig. Dan ligt daar een stuk chocolade. Je denkt: ‘Mmmmm…chocolade maakt me blij. En als ik die dan met een collega eet, kunnen we even praten.’ Dit noemen we honger van het hart en het hart heeft een grote stem.
 
Honger van de geest
Ook de geest heeft een grote stem. Je ziet die reep chocolade liggen, maar je had je voorgenomen een tijdje niet te snoepen. Maar straks is die reep op! Weet je wat, ik ga straks wel extra hard sporten, dan mag ik nu lekker eten. Het is moeilijk hiertegen weerstand te bieden.
 
Oefening
Ga voor jezelf na welk type honger je hebt voordat je begint te eten. Deze oefening helpt om meer mindful te eten. Dat klinkt misschien zweverig, maar is het niet. Mindful eten helpt je bewust om te gaan met eten, waardoor je beter voelt wat je lichaam nodig heeft. Zijn dat wel voedingsstoffen, of moet je je hart luchten bij een vriend of collega? Dat stuk chocolade maakt een vervelende klus niet ineens leuker of makkelijker. Wat is daar dan wel voor nodig? Het is moeilijk om dit soort dingen gescheiden te zien en daarom pakken we het echte probleem niet aan. Probeer te ontdekken welke patronen en eetgewoonten je hebt aangeleerd. En welke nog nuttig zijn en welke je juist dwarsbomen om bijvoorbeeld af te vallen.
 
Wil je meer weten? Het boek Mindful Eten van Jan Chozen Bays, bevat naast deze oefening nog meer oefeningen die je helpen een gezonde relatie met eten op te bouwen.
Voor meer informatie en hulp kun je contact opnemen met voedingsconsulent Jolien Alberdingk Thijm 
www-full-of-Health.nl