De kunst van het helpen in familieopstellingen

Door ademtherapeute Annette Fehse 
 

Familierelaties zijn bijzonder. Je hebt ze niet voor het kiezen en toch vormen ze je in belangrijke mate. Ze dragen bij aan je onbewuste drijfveren, aan pijn die je soms je leven lang probeert weg te drukken, aan blokkades. En tegelijkertijd zijn ze ook je steppingstone naar groei, naar uitbreiding van je bewustzijn en liefde, naar meer in je kracht komen. Mits je er op een gezonde manier contact mee maakt. 

Familieopstellingen geven op een magische wijze de onzichtbare draden tussen jou en je familiesysteem weer. Ze maken zichtbaar hoe je bent geworden tot wie je nu bent, waar je vast loopt en waar je kansen liggen. Ze geven je inzicht in waarom patronen in jouw leven zich keer op keer herhalen en waar de beweging zit om eruit te stappen. Een opstelling begint met een vraag van iemand die zo’n inzicht wil krijgen. 

De opsteller ofwel de mogelijkmaker, zorgt voor de juiste condities waarin de opstelling plaats vindt. Zij of hij “helpt” de vraaginbrenger juist door het afzien van helpen. Een opsteller die haar of zijn vak verstaat is meervoudig partijdig en tegelijkertijd belangeloos. Het helpen staat enerzijds ten dienste van het overleven van zowel het familiesysteem waar de cliënt uit voort komt en van de cliënt zelf, als ook ten dienste van bewustzijn en groei van alle partijen. 

Een mooi voorbeeld hiervan is dat de opsteller in het geval van een vroeg verstoring van de relatie tussen de cliënt en zijn ouders, vooral de moeder, de toenmalige ouders kan representeren in de opstelling, waarmee het toenmalige kind de onderbroken beweging weer kan herstellen. Hij stelt zich hiermee niet op als de betere vader of moeder, hij probeert niet de plaats van de ouders in te nemen. De opsteller leidt de cliënt weg van zichzelf en terug naar de eigen ouders, wat verzoening en vrijheid kan geven aan beide partijen. 

Een opsteller die volledig ten dienste staat van de opstelling probeert niets te fiksen of op te lossen. Hij grijpt slecht ondersteunend in wanneer de omstandigheden dit toelaten. Daarvoor moet er soms eerst volledig gezien worden waar het vast loopt. Soms is het lot van een cliënt dusdanig zwaar of dat van iemand in zijn familiesysteem, dat de verleiding groot is om dat lot te willen veranderen. Niet omdat de cliënt daar behoefte aan heeft of dit nodig heeft, maar omdat de opsteller zelf dat lot bijna niet kan verdragen of een oordeel heeft over bepaalde familieleden uit het systeem. Het is voor een opsteller steeds opnieuw belangrijk om niet ingezogen te raken in “de mist” van het familiesysteem, om vooral als vertaler op te treden van wat er gebeurt, om erin en eruit te stappen en het overzicht te bewaren. Dit helpen is dus ingehouden, maar heeft daarmee wel kracht. Een kracht die mijns inziens een voorbeeld kan zijn voor veel traditionele vormen van hulpverlening. 

Ik volg momenteel de opleiding Familie- en organisatieopstellingen bij de Verheldering in Hoofddorp. In de loop van 2020 wil ik in Noord Straalt kleine groepen gaan begeleiden met mini-opstellingen, als een proeverij. Ik was al wakker voor het inzicht, maar wat ik steeds opnieuw en meer en meer leer in deze opleiding is dat het principe van helpen gaat om het openen van mijn hart voor ieder mens, met alles erop en eraan, hoezeer die ook van mij kan verschillen. Als je ook een mini-opstelling wilt bijwonen in 2020 houdt dan agenda van Noord Straalt in de gaten. 

Bronnen: Hans van der Berg, Bert Hellinger